Ядаж байхад адуу нь тэр хүмүүсийн замд нь ойрхон байв .Шинэ нутагт буугаад удаагүй тул ойр хавьд өшөө адуу мал алга байлаа. Лувсан давхисаар адуундаа очиж явтал цуваанаас дөрөв таван морьтон тасран ирж яваа нь харагдав .
Хэдий дотроо эмээж байсан ч Лувсан адуугаа эргүүлэн бөөгнүүлж байтал морьтонгууд түүн дээр ирэв. Их л аяншсан царайтай бүгд буу сэлэм үүрч зүүцгээсэн байв.
-Сайн байна уу хэмээн мэндлэхэд Лувсангийн айдас жаахан ч гэсэн холдов
-Сайн сайн байна уу хэмээн хариу мэндлэхэд
-За тэгээд мал сүрэг тарган сайхан намаржиж байна уу хэмээх өндөр хээр морь унасан 40 гаран насны хүрэн бор хүрэн бор царайтай хүн мэндлэв
-Сайхан хэмээгээд Лувсан эд нар ямар ч байсан дээрэмчид биш юм байна гэж бодов. Нөгөө хүн адуу руу нь харж байснаа Лувсанд хандан
-Танайх энэ нутгийн айл уу адуу ч сайхан тарга авчээ гэхэд
-За тиймээ хэмээн Лувсан хариулав
-Бид нар гамин цагаантаны үлдэгдлээс баруун хязгаарыг чөлөөлхөөр яваа ардын намын цэргүүд байна .
-Намайг Хатанбаатар Магсаржав гэдэг танай нутгаар харин тайван байх шив хэмээгээд
-Харин чиний алдар нэр хэн билээ гэхэд
-Миний нэр Лувсан гэдэг гэлээ
Хатанбаатар Магсаржав их цэргийнхээ хойноос харж байснаа
-За Лувсан минь манай цэргүүдийн унаа муудсан тул туслах арга байна уу хэмээн асуулаа .Лувсан за ч гэсэнгүй үгүй ч гэсэнгүй эргэлзэж байснаа
-Хэдэн морь хэрэгтэй юм бол гэж асууж амжив
-Бид заавал тэдийг авна гэхгүй та өөрөө л мэд гэжХатанбаатар Магсаржавыг
хэлэхэд .Лувсанд хамгийн түрүүнд өөрийнх хоёр хээр морь тусав . Энэ ах дүү хоёр хээр морь бол Лувсангийн цагийн хэцүүг давдаг гол морьд нь учраас харамсах сэтгэл төрөв. Угаасаа энэ хоёр азарга адуун дотор Лувсангийн нэртэй унага даага нийлсэн арваад адуу байдаг нас бие гүйцсэн морьд гэвэл энэ хоёр хээр морь л байлаа дөнгөж нас нийлээд ганц хоёрхон жил болж байгаа торгон ирэн дээрээ яваа морьдууд байлаа .Өгөхгүй гэж хэлэх маш хэцүү байлаа мөн хадмынхаа морьдноос бариад өгөлтэй нь биш .Лувсан адуугаа эргүүлэн тогтоож байснаа том хээр морио барьж авахад жижиг хээр морь нь хажууд нь ирж зогсов .Дэндүү буянтай гэмээр хүлгүүд байв. Номхон хөл хөнгөнтэй хаана ч гэсэн гараар ч гэсэн баригддаг байлаа . Лувсан хоёр мориныхоо дэл сүүлнээс хишгийг нь авч ханцуйгаараа хошууг нь арчаад дотроо баахан гунигтай байв.
-Дэндэв тэр морийг эмээл гэж Хатанбаатар Магсаржавыг хэлэхэд туранхай хул морь унасан залуухан цэрэг мориноосоо бууж эмээлээ тэвэрсээр Лувсан дээр ирж жижиг хээр морий нь хазаарлах зуураа Хатанбаатар Магсаржавт хандан
-Жанжин а энэ морь ч ёстой залуу морь байна шүү хэмээлээ
-Том хээр морий нь ийшээ явах замдаа би унанаа гэж Хатанбаатар Магсаржав хэлээд Лувсанд хандаж
-За баярллаа эр хүний замын хүзүү эргээд уулзах байхаа гээд энэ хул үрээг чамд үлдээлээ. Миний нэг сайн найз надад бэлэглэсэн юм азарган үрээ юм байна лээ чи азарага тавиарай гэхэд Лувсан тэр хул үрээг нь оосорлов .
Тоос босгон одох тэдний хойноос харж зогссоноо сая нэг сэхээ авч хул үрээг ажиж шүдий нь татаж үзвэл хязаалан үрээ байлаа .Ямар ч байсан энэ өвөлдөө хөл дүүжлэх аргагүй юм гэдгийг Лувсан мэдэж байлаа .Тэр өвөл нь сайхан өвөл болсон учраас хавар адуу элснээс гаргаж ирэхэд хул үрээ өнгө зүс ороод шал ондоо болсон байв
Нэг өдөр хадам аав нь
-Чиний энэ үрээ чинь адуу ийш тийшээ хөөгөөд азаргатай ноцолдоод болохоо байлаа зас гэхэд нь
-Би азарга тавинаа гэхэд хадам аав нь нэлээд гайхаж байлаа
Ийнхүү Лувсан адуугаа хадмынхаа адуунаас авч хул үрээгээрээ азрага тавив .
Тэр зунаа уях бодолтой байсан ч нэгд шинээр азарга тавьсан учраас адуу нь тогтвор муутай байсан учир болив . Зун нь ногоо цагаа сайхантай сайхан зун болсон ба хул үрээ үнэхээр сайхан хувирч хэн ч харсан сайхан хул азрага болсон байв .Өвөл өвөлжөөндөө буусан хойноо хул азрагаа унаж үзвэл хөл хөнгөнтэй номхон байсанд Лувсан ихэд олзуурхав .Цаг урссаар нэг л мэдэхэд хавар болж Лувсангийн хэдэн адуу ч онд тарган сайхан оров .Хавар нь гурван гүү нь унагалаж гурван эр хул унага гарсанд Лувсан маш их баярлав.Эртнээс бодон байж тэр зунаа хул азаргаа Лувсан уяж анх удаагаа шинэ цагийн нэгэн наадамд уралдуулав .
Нутагтаа нэртэй нэгэн азаргатай урд хойноо орон ирж бариан дээрээ зэрэг шахуу орсон боловч Лувсангийн хул азаргыг аман хүзүүгээр барихад тэрээр харамссангүй харин ч баяртай байлаа .Удалгүй дараахан нь нэгэн шинэ сум байгуулагдсаны баярт хул азарга маш хол тасархай түрүүлж хурдан ажнай гэдгээ эзэндээ харуулав .Ийнхүү тэр зунаа нэг баярт түрүүлж нэг баяр аман хүзүүдэж тэр тусмаа нутгийн дархан түмэн эхүүдийн өмнө гишгэж нутаг орон даяараа шуугиан тарив.Дараа жилийн хавар нь Лувсангийн адуу ахин дөрвөн хул унагаар сүргийнхээ тоог нэмж адуу нь ч өтгөн боллоо. Энэ зун нь хул азрага сумынхаа наадамд түрүүлээд зогсохгүй нэгэн овооны наадамд түрүүлж түүний төл нэг хул даага нь сумын наадамд гурвалж овооны баяраар таваар орлоо. Лувсан сайн хүнд тусалны буянд сайхан хурдан хүлэгтэй болсондоо үргэлж баяртай явдаг байлаа. Намар нь отроор тэдний нутагт ирсэн нэг хүнтэй танилцсан бөгөөд тэр хүн Хатанбаатрын цэрэгт байсныг дуулаад Лувсангаас морь авах үед ч хамт байсан гэдгийг сонсоод тэр хүнээс хоёр мориныхоо сургийг дуулав .Бага хээр морь нь нэгэн тулалдаанд пулмёъятны галд өртөж эзэнтэйгээ хоёулаа өөд болсныг сонсож нулмис унагав. Харин том хээр морий нь унаж Хатанбаатар Магсаржав унаж олон тулалдаанд орж ялалт байгуулсан ба өөртөө нь хамт маш олон тулалдаан орж гавъяа байгуулсан зүүн зүгийн нэгэн цэрэгт бэлэглэснийг дуулав .Ямар ч байсан хоёр мориныхоо сургийг дуулсан ч том хээр морио амьд л бол гүйгээд ирэх байх гэж горьдож байв. Тэр өвөл нь элсэнд танай тамгатай нэг хээр морь байна гэж сураг дуулаад тэр шөнөө нойргүй шахам хоноод өглөөгүүр эртлэн мордов .Хүн амьтнаас сургий нь дуулж явсаар очвол том хээр морь нь мөн байлаа . Лувсангийн самсаа шахирч өөрийн мэдэлгүй нулмис унагалаа .. Хол газраас гүйж ирсэн бололтой нэлээд сульдсан байв .Ижилдээ аваачиж тавивал тэрээр газар үнэрлэж шилгээгээд л битүүхэн үүрсэж хэдийгээр дөрвөн жил болсон ч ижил сүргээ таниж байгаа бололтой байлаа.Лувсан
- Сайн морь эзнийээ өмнөөс саады нь хаадаг миний бага хээр морь миний өмнөөс л эрсэдсэн миний том хээр морь эзнийхээ өмнөөс цэргийн алба хаагаад ирлээ гэж байлаа.. Ийнхүү сайн санаж сайхан сэтгэлээр тусалсан хийморьтой энэ сайхан хүлгүүд нь хэн хэнд нь ч хишгээ өгсөн билээ.
Н.Тайванжаргалын өгүүллэг
0 comments:
Post a Comment